Politiek voor Gen Z: “Politieke influencers beïnvloeden stemgedrag Vlaamse jongeren”

55% van de Vlaamse jongeren geeft aan dat de politieke posts van bekende socialemediafiguren, zoals mediapersoonlijkheden en influencers, een invloed hebben op hun stemgedrag. Dat inzicht komt uit een onderzoek van Arteveldehogeschool, Politiek voor Gen Z, naar de rol van sociale media en influencers in de politieke opinievorming van jonge kiezers. Door middel van een survey bij meer dan 1.300 Vlaamse jongeren tussen de 18 en 30 jaar geeft het onderzoek inzicht in hoe zij zich dit jaar informeerden voor de verkiezingen en welke communicatie de grootste invloed had.

Gen Z informeerde zich via veel verschillende kanalen. Facebook hangt aan de rekker

Uit het onderzoek blijkt duidelijk dat jonge kiezers en zeker de first time voters zich goed geïnformeerd hebben voor de verkiezingen. Zo valt bijvoorbeeld op dat jongeren de weg naar de vele stemtesten lijken te vinden. 87% van de jongeren deed een stemtest voor de verkiezingen van 9 juni en voor 60% had die stemtest ook een duidelijke impact op hun stem.

Het is geen verrassing dat meer dan de helft van de jongeren sociale media gebruiken (Instagram, Facebook en TikTok) om zich politiek te informeren. Opvallender is wel dat 42% van de jongeren ook nog kijkt naar politieke duidingsprogramma’s op televisie of via streamingsdiensten en meer dan de helft van die jongeren geeft ook aan dat hun stemgedrag beïnvloed werd door die programma’s. Dat is meer dan de impact van sociale media (40%).

“We moeten vooral een verschil maken tussen de echte first time voters en de jongeren die al gestemd hebben in 2019,” zegt onderzoeker Edward De Vooght (Communicatie, Media en Design aan Arteveldehogeschool). “Aan de ene kant heb je de 18- tot 24-jarigen die klassiek Gen Z worden genoemd omdat zij opgroeiden in een geconnecteerde wereld met snelle, visuele platforms zoals TikTok. Aan de andere kant heb je de 25- tot 30-jarigen, die ook wel de microgeneratie van de Zillenials worden genoemd. Zij maakten actief de overgang van traditionele naar digitale media mee en hebben al een verkiezingsperiode meegemaakt. Het onderzoek toont aan dat die twee groepen zich anders informeerden voor de verkiezingen van dit jaar. Het zijn vooral de jonge Gen Z’ers die zich dit jaar grondig informeerden op verschillende platformen.”

54% van de jongeren gebruikt socialemediakanalen om zich te informeren voor de verkiezingen. Dat is na de stemtest de belangrijkste bron van informatie. Terwijl Zillenials (25-30 jaar) vooral nog Facebook (25%) en in mindere mate Instagram (21%) raadplegen, ligt bij Gen Z (18-24 jaar) de focus op Instagram (38%) en TikTok (28%). Facebook wordt nog slechts door 1 op de 10 van de first time voters gebruikt als informatiebron. Facebook hangt duidelijk aan de rekker en wordt als minst relevante platform gezien door jongeren. Slechts 16% van de jongeren gaf aan dat ze beïnvloed zijn door informatie die ze zagen op Facebook. Daarmee is Facebook de slechtste leerling van de socialemediaklas, terwijl TikTok bijna 1 op de 3 jongeren bereikt.

Het succes van nieuwe politieke TV-formats

Het onderzoek geeft ook inzicht in de populariteit en impact van nieuwe televisieformats zoals ‘Het Conclaaf’ (VTM) en ‘Eerste keus’ (VRT) die respectievelijk 33% en 28% van de eerste kiezers hebben kunnen bereiken en zo meteen haasje-over doen bij veel gevestigde programma’s. Meer dan 2 op de 3 van de jonge kijkers gaf ook aan dat die programma’s een invloed hebben gehad op hun stemgedrag. Dat is meer dan bijvoorbeeld de stemtest of gesprekken met familie en vrienden. Het feit dat ‘Eerste keus’ het veel beter doet bij first time voters (18-24 jaar) dan bij Zillenials (25-30 jaar), toont aan dat het goed afgestemd was op dat doelpubliek. “Het succes van die nieuwe formats toont dat er nood is aan een nieuwe manier om politiek te representeren in de media,” zegt De Vooght. “Jonge kiezers zijn het klassieke debat en geruzie beu.”

Wat wel opvalt, is dat televisieprogramma’s de belangrijkste informatiebron vormen voor jongeren die geen student zijn in het hoger onderwijs of een hoger onderwijsdiploma hebben. Met name het VTM Nieuws kan gezien worden als de belangrijkste basis voor politieke informatie (38%), terwijl programma’s zoals ‘Het Conclaaf’ (10%) en zeker ‘Eerste keus’ (5%) bijna helemaal wegvallen. Facebook, Instagram en TikTok zijn voor evenveel jongeren van die groep een politieke informatiebron als de stemtest. Gesprekken met familie en vrienden zijn voor die groep verwaarloosbaar.

De opkomst van politieke influencers

Naast de klassieke informatiekanalen geeft het onderzoek inzicht in de opkomst van politieke influencers. Dat zijn niet-politieke socialemediafiguren, zoals BV’s, zangers en influencers, die politiek getinte posts plaatsen. Het onderzoek toont hoe die profielen vandaag al een grote rol spelen in het politieke communicatielandschap. “Er is heel weinig geweten over politieke influencers,” zegt De Vooght. “Maar we zien dat voor het jongste deel van de kiezers die socialemediafiguren belangrijke en geloofwaardige informatiebronnen vormen. 9 op de 10 jongeren zegt dat ze politieke influencerposts zijn tegengekomen in de aanloop naar 9 juni.”

In totaal kwamen uit de survey meer dan 100 socialemediafiguren. De vaakst genoemde ‘politieke influencer’ is Elisabeth Lucie Baeten, die met haar typetje Katrien van Politiek PR regelmatig op een satirische manier kritiek geeft op politici. Bijna 2 op de 10 jongeren gaf aan dat ze influencers en BV’s volgen net omwille van hun politieke mening en uitspraken.

Opvallend is dat de belangrijkste socialemediafiguren die politiek posten de politici zelf zijn, ook al werd er specifiek gevraagd naar niet-politici. 17 politici werden regelmatig vermeld. Conner Rousseau (Vooruit), Jos D’Haese (PVDA), Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en Bart De Wever (N-VA) waren zelfs populairder dan de niet-politici. “Dat zou erop kunnen wijzen dat die politici bij jongeren een soort influencerstatus hebben verkregen, wat maakt dat ze makkelijker in de feed van jongeren terechtkomen en ook een grotere impact zouden kunnen hebben,” zegt De Vooght.

De impact van die politieke influencers komt ook duidelijk naar voren in het onderzoek. 57% van de jongeren geeft aan dat posts van politieke influencers een invloed hadden op hun politieke mening en 55% gaf aan dat politieke influencers hun stemgedrag hebben beïnvloed. Experten en journalisten hebben online evenveel impact op stemgedrag als BV's. Meer specifiek hebben posts van politieke influencers 34% van de jongeren aangezet om te gaan stemmen en 26% om zich beter te informeren. Uit het onderzoek blijkt ook dat 13% van de jongeren aangezet is geweest om blanco of niet te gaan stemmen.

Er is ook heel wat potentieel voor politieke influencers in de toekomst. 8 op de 10 jongeren vindt dat bekende socialemediaprofielen een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben. Ongeveer de helft van de Gen Z’ers (18-24) vindt dat influencers een morele plicht hebben om informatie te factchecken en om transparant te zijn over hun bronnen. Betaald worden door politieke partijen zou voor bijna 4 op de 10 jongeren dan weer een brug te ver zijn.

Download het volledige rapport via deze link.