Bouwen aan de wereld met François Schuiten

Vertaalde artikels

De Brusselse striptekenaar François Schuiten reist en doet reizen, maar verdeelt zelf zijn tijd vooral tussen zijn ‘Brüsel’ en Parijs (een van zijn ‘Duistere Steden’ waar hij een ode aan brengt in zijn albums ‘Revoir Paris’.) Zijn tekeningen verlaten vaak het papieren formaat om voet aan de grond te krijgen in het echte leven. Zo werkte hij bijvoorbeeld mee aan de restauratie en scenografie van het Autriquehuis, een herenwoning in art nouveau en een van de eerste gebouwen die Victor Horta in Brussel tekende. Hij bedacht het concept voor Train World, het Belgisch treinmuseum met als trekpleister de 12.004, de meest aerodynamische en sierlijke stoomlocomotief van ons erfgoed. Een stalen kracht dat hij op papier vereeuwigde in ‘La Douce’. We vinden ook zijn stempel in de film ‘Taxandria’ van Raoul Servais, ‘Mister Nobody’ van Jaco Vandormael… De man bruist van verbeelding. Meester in het bedenken van denkbeeldige steden, poppenspeler van onwerkelijke samenlevingen, gepatenteerd criticus van onze wereld… en voor een keer te gast voor onze Time to read. - Philippe Warzée
Steden fascineren u. Denkt u dat ze mensen met open armen zullen blijven ontvangen, of komt er een nieuwe stedelijke uittocht aan ?
Naar mijn gevoel zullen steden een echte werf worden. We moeten het welzijn en het plezier in het samenzijn opnieuw ontdekken. Niet alleen omdat we geconcentreerder gaan leven, maar ook door de kwaliteit van leven, de lucht, de lokale diensten… Dit alles is een beetje verwarrend, en toch denk ik dat Brussel van zeer grote culturele kwaliteit is. Steden moeten zichzelf heruitvinden, hun waarden, hun toekomst… Ik voel vandaag een gebrek aan visie bij de steden. Hoe zullen we ze de komende 50 jaar ontwikkelen? We voelen dat de maatschappij verlamd is door uitdagingen en moeilijkheden. Er is een gebrek aan projectie. En het zal niet volstaan om groener te denken en de CO2 te verminderen: we zullen een denkbeeldige stad moeten creëren. En dat is iets veel complexer.
Zijn onze beleidsmakers zich bewust van deze noodzaak?
Neen! Wat me altijd verbaast is dat ze werken ten tijde van de politiek, voor een korte periode, terwijl we net de lange termijn moeten overwegen en onszelf evenveel utopieën als dystopieën moeten gunnen. Ik maak me zorgen in deze hemelse visie. De steden staan in contrast, ze zullen zowel verlangen als angst veroorzaken. We hebben stedelijke laboratoria nodig, mensen die ons over de stad van morgen vertellen. We moeten laten dromen over steden.
Kan het verleden nog dienen voor het heden?
Altijd, en ook voor de toekomst. De toekomst komt alleen maar tot stand dankzij de kennis over de geschiedenis. Maar ik maak me zorgen over het gebrek aan kennis over het verleden. Ik zie veel mensen die het vergeten lijken te zijn, dat is verschrikkelijk. Ook over Brussel is er een gebrek aan kennis over de geschiedenis de stad. Maar als we haar beter zouden kennen, zouden we haar net beter willen en respecteren. De cultuur van de stad kennen is essentieel om erin te leven. Er zouden bijna architectuurlessen moeten gegeven worden aan mensen die huizen kopen, om hen uit te leggen in welke context het huis werd gebouwd en waarom het werd gebouwd zoals het is. Ik vind het schandalig om raamwerk te zien in pvc dat de proporties niet respecteert… We moeten de mensen niets verbieden, maar ze wel opnieuw opvoeden.
Toch viert u Brussel met de publicatie van een avontuur van Blake & Mortimer – ‘De laatste farao’, met als ster het Justitiepaleis…   Tekenen is niet zomaar interpreteren, het is leven. Al 30 jaar lang bezoek ik het Justitiepaleis, en het heeft me nog nooit vermoeid. Ik heb er zeer grondige bezoeken gebracht en heb zelfs de gevel al beklommen. Ik vind het belangrijk om mezelf onder te dompelen in plaatsen en om een fysiek beeld te hebben, een dat ik niet alleen verkrijg met mijn blik of mijn gedachten, maar ook met het lichaam. Het is verbazingwekkend om te zien hoezeer dat design verandert. Ons Justitiepaleis is een verwaarloosd gebouw dat geen liefde krijgt. Om nog maar te zwijgen over die stellingen, want die ben ik beu gezien. Het is onaanvaardbaar en toont een onvermogen van het management. Dat dit gebeurd is, staat buiten alle realiteit. Justitie is de kern van elke democratie, en dan doen we dit met ons symbool. Dat zegt veel over ons. De mensen zien het niet meer, ze geloven zelfs niet dat er nog gerechtigheid wordt gesproken. Daarom heb ik ook deze Blake & Mortimer gemaakt. Hun geestelijke vader, Edouard P. Jacobs, woonde onder het paleis. Toen ik hoorde dat hij ooit van plan was om een album te maken over deze iconische plek, vond ik dat ongelooflijk. Heeft Brussel een speciale betekenis voor u?

Het is mijn stad, dat is niet niets. Het is de stad waar ik vandaan kom en die mijn verbeelding heeft opgebouwd, met alles wat het verontrustend en wonderbaarlijk maakt. Ik ben opgegroeid in Wezembeek-Oppem, maar ik keek veel naar Brussel en ging er onophoudelijk op bezoek. Al mijn albums gaan over Brussel, ze komen hieruit voort. Ik ben me bewust van wat ik aan deze stad te danken heb. Brussel is een stad van vele mogelijkheden, ze heeft een zeer wazige identiteit, ze is zelfs een beetje chaotisch. Brussel kan soms zo prachtig zijn en soms zo wanhopig. En de stad kent echte problemen: ze is ondergefinancierd, zit gevangen in de typisch Belgische tang en ze heeft problemen om te zien waar men naartoe wil. Tegelijkertijd zijn er veel kunstenaars die er werken en die wel gelukkig zijn, omdat deze bijzonderheden het ook mogelijk maken om er heel sereen te werken. Zoals iedereen in Brussel pendel ik tussen frustratie en verwondering. Steden zijn spannend als het verleden het heden voedt. Wat ik het leukst vind aan een stad, is dat gevoel van een onuitsprekelijk evenwicht.
Staan we voor een grote maatschappelijke verandering?
Ja, en we gaan er niet omheen kunnen: we moeten een aantal belangrijke zaken veranderen, toch als we niet met ons hoofd tegen de muur willen botsen. Het zal spannend zijn, omdat het de uitgelezen kans is om ons heruit te vinden. We hebben het altijd over rampen, maar nooit over wat voor moois verandering kan brengen. Het is net zoals een roker: we zeggen hem dat hij kanker zal krijgen, maar niet dat hij zijn smaak terug zal krijgen en zich beter in zijn vel zal voelen wanneer hij stopt. Dat is typerend voor onze samenleving: we maken onszelf bang in plaats van te dromen. In mijn kleine wereld geniet ik ervan om verbeelding te laten spreken. Wat ontbreekt in onze samenleving is een verhaal. En wanneer ik zeg dromen, bedoel ik dromen over morgen. De mensen zijn bang, er zijn zoveel zorgen… Ik vind het schandalig dat we onze kinderen niet de zin geven om zich te ‘smijten’, dat terwijl ze ongelofelijke hulpmiddelen en mogelijkheden zullen hebben. We leggen niet genoeg nadruk op onderzoekers en het bewustzijn dat stilaan tot stand komt, net als de burgers die steeds meer initiatief nemen… In plaats daarvan geven we te veel ruimte aan het politieke woord, en niet genoeg aan degenen die de tools hebben geïnstalleerd die ons voorbereiden op de toekomst. De media moeten helpen om diegenen naar voren te schuiven die deze nieuwe blik dragen, in een wereld van diepgaande verandering en heruitvinden van nieuwe waarden.
Bent u een einzelgänger?
Het beroep van striptekenaar is erg eenzaam, maar daarnaast vereist het maken van stripverhalen veel talenten. En ik kan ze niet allemaal hebben. Bij het ouder worden heb ik het gevoel dat ik me moet heruitvinden. We moeten onszelf in vraag stellen en naar de wereld kijken zoals Laurent Durieux, dat is nodig. Samenwerkingen zijn er om je uit je comfortzone te halen. Als ik mijn werk deed, was het minder goed. En ik zou er niet hetzelfde plezier uit halen: het is zo al moeilijk genoeg om een strip te maken. Zonder samenwerkingen zou het te ingewikkeld worden. Het is net dankzij samenwerken dat je ideeën kan uitwisselen. Je blik circuleert en wordt in vraag gesteld. Ik breng zoveel eenzame uren door dat ik net blij ben als ik gedachten kan uitwisselen. Inkleuren deed ik altijd zelf, tot ik dat uitbesteedde aan Laurent Durieux. En wat een plezier heb ik gehad in het ontdekken van zijn werk! Mettertijd verrassen we onszelf steeds minder, en dus heb je anderen nodig.