Chatbot tegen haatspraak

“Vuile homo”, “Alle moslims zijn terroristen”, “Maar zwarten zijn nu eenmaal aapachtigen”, iemand die onder een artikel over zwarten reageert met het synoniem “Hoehaha”. Het zijn uitspraken die velen tegen de borst stoten. Je hebt het gevoel dat je best zou reageren. Maar… hoe doe je dat? Gooi je geen olie op het vuur met jouw reactie? En wat is dan een gepaste én effectieve reactie? Vier organisaties binnen de Vlaamse No Hate Speech Movement (Mediawijs, Tumult, Mediaraven en ORBIT) sloegen de handen in elkaar voor het project AlterNarratief. Het doel: mensen helpen om haatspraak te herkennen én handvatten aanreiken om een effectieve reactie te bieden aan haatzaaiers. Daar doen ook (sociale) media hun voordeel mee, getuige daarvan de striktere regels die diverse Belgische kranten en tijdschriften de voorbije jaren toepasten bij (online) lezersreacties.
Bijna dagelijks opent Unia een dossier over haatboodschappen. In 2016 waren het er 334. Dat is slechts het topje van de ijsberg. Wie even zoekt op sociale media of online krantencommentaren leest, komt er ongetwijfeld tegen.
Bert Pieters, medewerker bij het Kenniscentrum Mediawijs gelooft in de kracht en mogelijkheden van sociale media, “Maar soms lijkt het alsof de negatieve boodschappen de overhand nemen. Wie een haatboodschap ziet verschijnen en geen tegengeluid hoort, zou kunnen denken dat iedereen het goedkeurt. Op die manier wordt haatspraak ‘alledaags’, ‘gewoon’ of ‘genormaliseerd’. Met AlterNarratief werken we aan een positief internetklimaat waar haatzaaiers niet de overhand nemen.”

Haatspraak is niet alleen ‘not done’. Het heeft ook zware gevolgen. Mensen die vaak haatspraak over zich heen krijgen - bv. omwille van hun huidskleur, uiterlijk, geaardheid of intelligentie - durven soms niet meer deelnemen aan het openbaar debat of zich niet openlijk tonen zoals ze echt zijn. Recent nog trokken enkele hulpverleners aan de alarmbel: ze  gaven aan dat impliciete en expliciete haatboodschappen "een niet te overschatten invloed hebben op de lichamelijke, mentale en sociale gezondheid van onze patiënten." (De Morgen, 15/9/2017 - Hoe haattaal vluchtelingen ziek maakt)

Net daarom slaan vier organisaties binnen de Vlaamse No Hate Speech Movement de handen in mekaar voor het project AlterNarratief.
De kern is een stappenplan met 5 vragen die je gidsen naar een gepaste reactie op elke boodschap. Dat kan gaan van steun betuigen aan een vriend die haatspraak over zich heen krijgt of het gesprek aangaan met de haatboodschapper over de reden waarom hij het bericht plaatste, tot het negeren van een boodschap. “We merken in onze vormingen  dat zo’n stappenplan mensen écht helpt om tot een reactie te komen die effect heeft,” zegt Joren Bellis van Tumult, de organisatie die vormingen geeft over het thema. “We willen stilstaan bij wat een individu kan bijdragen. Zonder onverschillig te worden of alleen naar een meldpunt te stappen.”

Voor jongeren is er ook ‘Miso’, een chatbot (een computerprogramma dat een conversatie simuleert) die je uitdaagt om te reageren op haatspraak. Voor wie de chatbot toevoegt in Facebook Messenger, lijkt Miso gewoon één van zijn Facebook-vrienden. “Op die manier kunnen we met jongeren de conversatie aangaan op een plaats waar ze al veel haatspraak zien opduiken,” zegt Joos Callens van Mediaraven, de ontwikkelaar van de bot. “De chatbot daagt jongeren uit om goede antwoorden te bedenken op veel voorkomende gevallen van online haatspraak.”

AlterNarratief - met illustraties van Gwen Vanderstraeten - wordt voorgesteld op Saamdagen, het startweekend voor de leid(st)ers van FOS Open Scouting, één van de acht jeugdbewegingen die het Vlaamse jeugdwerk rijk is. Voor Femke Decoster, medewerker diversiteit bij FOS Open Scouting, is dit niet meer dan passend. “Ons jaarthema luidt ludiek: Respekt met eieren. Want respect dat heb je van aan het ontbijt tot bedtijd. Respect voor jezelf maar ook voor de ander. Door onze begeleiders een vorming over AlterNarratief aan te bieden, willen wij hen doen stilstaan bij haatspraak en het belang van respect voor elkaar.”