Creacity Doornik

Doornik, een stad tussen grens en kruispunt

Ondanks een zekere conservatieve fond heeft Doornik, ‘de Stad van de Vijf Klokken’, haar creatieve landschap de afgelopen jaren grondig onder handen genomen. En ze steekt de meer gecultiveerde buursteden zowaar bijna naar de kroon. Met haar dynamiek, creativiteit en gedrevenheid zet de jonge generatie de regio in beweging: ze doet er alles aan om Picardisch Wallonië op de kaart te zetten.

Conservatief en vernieuwend, versnipperd en interdisciplinair: de Doornikse creatieve scene onderscheidt zich door haar tegenstellingen. Ze is sinds mensenheugenis beroemd om haar kathedraal en haar vijf klokken, maar de afgelopen jaren profileert Doornik zich vooral door haar werken. De doolhof aan stellingen en omwegen geven de essentie zelve van de stad weer: loop verder, de veranderingen zijn volop aan de gang.

Op een steenworp van de Franse grens bevindt Doornik zich inderdaad zélf op een kruispunt. Als de creatieven er hun plannen waarmaken, dan kan de stad de komende jaren een enorme sprong vooruit maken.

Hardnekkige versnippering

Het voornaamste motief van Wap's Hub, de creatieve hub van Waals Picardië, bestaat er alleszins in om de participatieve en samenwerkende economie te ontwikkelen. “We willen de versnippering tegengaan en onze artiesten en ondernemers aanmoedigen samen te werken,” zegt Elodie Wannez, projectmanager van Wap's Hub. “Toen we onze hub anderhalf jaar geleden startten, moesten we erg ons best doen om ons te legitimeren en onze meerwaarde aan te tonen.” Die tijd is achter de rug, dankzij projecten zoals Fablab, de tweemaandelijkse namiddagen voor co-working onder naam Move Hub, of nog Art-Enterprise, dat teams wil ondersteunen wanneer ze willen experimenteren met een creatief idee. Acties die zich langzaam maar zeker ontwikkelen.

“De mentaliteit van Doornik heeft soms de neiging terughoudend te blijven,” zegt Elodie Wannez met spijt in de stem. “Dat blijkt uit de hardnekkige versnippering die hier nog altijd bestaat tussen de verschillende milieus. De mensen beginnen zich open te stellen, maar het blijft moeilijk. Er is nog werk aan de winkel.”

Gelukkig ontbreekt het niet aan motivering. Onze gesprekspartner geeft verdere tekst en uitleg: “Als stad is Doornik een smeltkroes voor creatieve mensen en projecten. Haar belangrijkste troef is de goede sfeer die er heerst. Er is sprake van een echte dorpsmentaliteit, die maakt dat je er gemakkelijk met de mensen kan praten. Je vindt er ook heel wat artiesten en kunstscholen. De stad gaat prat om een sterk ontwikkeld creatief veld.” Dat veld wordt onder meer gecultiveerd door ESA St.-Luc, waarvan het betoverende neogotisch gebouwencomplex Froyennes domineert.

90% studenten uit Frankrijk

Xavier Dochy staat aan het hoofd van de hogeschool. Hij praat met onverhulde trots over de instelling die hij leidt. Naast departementen voor reclame en grafiek vinden we er afdelingen voor mode, design, fotografie en interieurontwerp. Xavier Dochy vertelt dat de studenten vooral reclame, grafiek en interieurontwerp kiezen. De mobiliteit van de studenten is enorm in de school - om voor de hand liggende redenen. “Zowat 90% van de studenten van de ESA is Frans. Dat is eigen aan de school en ligt aan de geschiedenis van de instelling. Het resultaat is dat een grote meerderheid van de studenten liever aan de andere kant van de grens stage loopt, meer bepaald bij de grote Parijse bureaus.”

Is Doornik verlaten een conditio sine qua non voor ambitieuze creatieven? Dat lijkt de verhuizing van het Institut des Hautes Etudes des Communications Sociales (IHECS) alleszins aan te tonen. De hogeschool werd in Doornik opgericht maar maakt nu ontegensprekelijk deel uit van het creatieve onderwijslandschap van Brussel.

“Het klopt dat de versnippering in Doornik hardnekkig is, maar we proberen haar te doorbreken. Het Doornikse culturele leven wordt vaak bekritiseerd. Er is sprake van een zekere hang naar het verleden. Maar sinds een paar jaar beginnen de zaken echt wel te bewegen. De plaatselijke mentaliteit wordt gekenmerkt door een zekere vermoeidheid, die dan weer te maken heeft met een rist werken die maar niet wil vorderen. Er zijn echter meer en meer groepen en almaar meer energie om die mentaliteit te bevrijden. Persoonlijk ben ik zeer optimistisch over de toekomst van de stad.”

Daar is des te meer reden toe omdat de studenten van ESA een actieve rol spelen in de ontwikkeling van Doornik, meer bepaald via creatieve initiatieven die de stad nieuw leven inblazen. Het recentste initiatief heet sentier d'amour (pad van de liefde, n.v.d.r.) en werd gerealiseerd in samenwerking met Peter Carpentier, ex-directeur van Imagix. Het project werd bedacht door de inwoners van Frasnes-les-Avaing en verder ontwikkeld door een handvol studenten van ESA.

Voor Xavier Dochy is het een mooi avontuur. “We hebben in Anvaing twaalf interventies op een parcours van acht kilometer uitgevoerd om gevoelens bij de wandelaars te wekken. Twaalf etappes, dat is een klein beetje een kruisgang, en ze illustreren de moeilijkheden die het team overwon bij het realiseren van de werf. Voor de studenten was het een mooie uitdaging. Wij blijven openstaan voor alle vragen voor projecten van buitenaf, met één enkele beperking: we willen niet in competitie gaan met onze alumni.”

De cultuur van Wapi in volle bloei

“Wij combineren hier het beste van twee werelden” – Jérémy Reignier

De bedoelingen zijn goed. Maar het is eigenlijk niet echt nodig om zich zorgen te maken over de jonge generatie creatieven uit Doornik. Die aarzelen niet om met de regels te jongleren, kwestie van een plaatsje te veroveren in een artistieke scene die nog grotendeels moet ontwikkeld worden. Culture.Wapi, het cultureel agentschap van Waals Picardië, wijdt zich vol overtuiging aan die opdracht. Zij heeft als missie om de culturele strategie in de regio te ondersteunen. Volgens Vianney Favier, verantwoordelijk voor die missie bij het agentschap, “bestaat de einddoelstelling erin om het territorium te ontwikkelen via het culturele veld en haar spelers. Picardisch Wallonië was vanaf de zijlijn partner van Bergen 2015, dit dankzij de sterke folkloristische cultuur in de regio Doornik. Dat inspireerde gerichte evenementen zoals het Ramdam Festival.”

Is Doornik de volgende hype in het westen van Wallonië? “Doornik beschouwt zich een beetje als de culturele hoofdstad van Picardisch Wallonië. De geest van de klokken klinkt hier nog erg luid. Visueel valt de evolutie van de stad wel sterk op: hier zijn er overal werken aan de gang! Op dit ogenblik leidt dat tot een enigszins catastrofale situatie. Maar bepaalde plannen zullen op middellange termijn een positief effect hebben.”

In afwachting daarvan doet Culture.Wapi er alles aan om een einde te maken aan de versnippering die de stadsontwikkeling vertraagt. “Wij werken hard aan een geest van samenwerking. Wij ondersteunen de deeleconomie. Onze website werkt trouwens volgens hetzelfde principe als Wikipedia én duwt diens principe zelfs verder door: de gebruikers kunnen eender welke pagina wijzigen. Doornik heeft heel wat in haar mars en bulkt van de plannen. Het komt er alleen maar op aan om de middelen uit te spelen om alle ambities waar te maken.”

Een competitiever aanbod

Aan ambitie ontbreekt het niet bij de bureaus in Doornik en omstreken. Het IHECS heeft de stad verlaten en de babyboomers meegelokt naar de lichten van de hoofdstad. Maar Generation Y lijkt erop gebrand om een plaatsje te veroveren in de schaduw van het belfort van Doornik. Het managementbureau Mediakod zet de toon als hub voor multimediaprojecten. In hun zorgvuldig ontworpen omgeving in de bedrijvenzone van Doornik worden logo's, video's websites en huisstijlen bedacht.

“Wij zijn van hier,” vertelt Jérémy Reignier, medeoprichter van Mediakod – samen met Lionel Cloerec en Vincent Bachely. “Voor ons was het belangrijk om ons bedrijf in Doornik te vestigen. Wat één van de voordelen van de vestiging in een grensstad is? De gelegenheid om twee markten te bespelen, met een aanbod dat over de grens competitiever is.”

“Het omgekeerde is niet waar. Maar voor ons is het dus erg interessant om onze diensten op de Franse markt te kunnen aanbieden: onze prijzen zijn voordeliger dan die van de lokale bureaus. Met internet kunnen we in de regio aan de slag, maar kunnen we ook klanten op afstand bereiken: we werken voor uitgeverij Casterman en voor het Huis der Reuzen in Ath... Hier combineren wij het beste van twee werelden: wij genieten van de nabijheid maar ook het nabuurschap van Frankrijk en de Eurometropool.” Volstaat dit om de plaatselijke creatieven ervan te overtuigen om terug te keren – en bij te dragen aan de nieuwe dynamiek van hun ‘Stad van de Vijf Klokken’? De toekomst zal het uitwijzen. Maar de trein is al vertrokken.