David Robert Jones (1947-2016), master marketer

David Bowie had ons de voorbije jaren goed liggen. Op het moment dat wij dachten dat het Britse icoon definitief afscheid had genomen van het sterrendom, bracht hij (in 2013) een nieuw, heel sterk album uit – The Next Day. En fans mochten zich vergapen aan een tentoonstelling met de eeuwige kameleon als onderwerp. Eerst in Londen, vervolgens in Berlijn, Chicago, Parijs, Melbourne en op dit moment in Groningen. Eind 2015 regisseerde de Vlaming Ivo van Hove de musical Lazarus (met drie nieuwe nummers van Bowie) en vorige week verscheen het sterke album Blackstar. En dan moest het sterkste nog komen: bijna niemand wist dat het rockicoon zwaar ziek was en gisteren overleed hij, twee dagen na zijn 69e verjaardag. David Bowie was een master marketer. Niemand anders in de muziekindustrie wist zo van stijl en imago te veranderen - waarbij hij altijd Bowie bleef. Het prototype van de vernieuwer. Bowie was een merk en het kan geen toeval zijn dat hij de eerste muzikant was die (met succes) een eigen obligatielening uitgaf. En als een van de eersten in de muziek een echt interactieve website liet bouwen. Hij maakte van innovatie een topprioriteit - voor zijn muziek, maar ook voor zijn imago en zijn marketing.

David Bowie, in het echt David Robert Jones, werd op 8 januari 1947 geboren in Brixton, een wijk in Zuid-Londen. Hij debuteerde in de jaren zestig als mimespeler en als wat in de Lage Landen kleinkunstzanger werd genoemd. De wereldhit Space Oddity (1969) was het startsein voor een carrière met vele hoogtes en helaas ook enkele laagtes. Zijn albums uit de jaren zeventig spreken het meest tot de verbeelding van muziekliefhebbers, al zijn ook latere albums als hours... en Heathen muzikale pareltjes. In de jaren zeventig ‘speelde’ David Bowie fictieve figuren als Ziggy Stardust, Aladdin Sane of The Thin White Duke. Dat maakte hem wereldwijd succesvol, maar die rollen waren zelfdestructief. Bowie schreef die vreemde periode van zich af tijdens zijn Berlijnse periode, met indrukwekkende albums als Heroes, Low en Lodger als gevolg. Nadien volgden zonniger periodes (Let’s Dance) en, zoals gezegd, enkele hoogtes en laagtes, tot en met de sterke albums The Next Day en Blackstar. Tot zover de geschiedenisles. De rest kon je ontdekken op de tentoonstelling Bowie is in Londen, Berlijn, Chicago, Melbourne en Parijs. Lukte dat niet? Dan krijg je nog de kans om deze tentoonstelling te bezoeken in Groningen (15 december 2015 tot 15 maart 2016). En het mooie is: je hoeft geen rabiate fan van David Bowie te zijn om onder de indruk te geraken van deze tentoonstelling. Wat krijg je er te zien? De vaak exuberante kostuums van Bowie, afgewisseld met foto’s en muziekinstrumenten. Maar ook oude filmpjes (waarin Bowie bijvoorbeeld mime speelt), videoclips, tekeningen en maquettes van podiumdecors en handgeschreven partituren of liedjesteksten. Veel materiaal kwam uit het privé-bezit van David Bowie, al was hij naar verluidt niet betrokken bij de tentoonstelling zelf. Wij waren alvast onder de indruk van het grote aantal historische documenten. Veel materiaal was nooit eerder ergens te zien en van meerdere documenten, zoals posters of foto’s, wist niemand nog het bestaan af. Andere foto’s zitten dan weer in het collectieve geheugen. Zo zijn er iconische foto’s van Lord Snowdon, Anton Corbijn of Mick Rock. Maar ook snapshots, genomen voor en na optredens. Je leert er ook veel bij. Wist je dat David Bowie in 1969 als tweede eindigde op het Malta International Song Festival? Of dat de flamboyante modeontwerper Alexander McQueen een prachtige Union Jack Coat ontwierp voor de cover van het album Earthling? Dat de Belgische kunstenaar Guy Peellaert de hoes van Diamond Dogs ontwierp? De geschiedenis van de popmuziek revisited, jawel. De curatoren van deze tentoonstelling, Victoria Broackes en Geoffrey Marsh, leverden met Bowie is een heus meesterwerk af.

Zoals je kunt verwachten bij een tentoonstelling over een muzikant die altijd veel aandacht had voor het visuele aspect van zijn muziek, is Bowie is een streling voor het oog. De scenografie is heel doordacht, en maakt gebruik van de nieuwe geluidstechnologie – met dank aan sponsor Sennheiser. Want je hoort voortdurend muziek van David Bowie en je kunt urenlang genieten van uniek filmmateriaal. Je ziet hoe David Bowie de Amerikaanse pop art-voorman Andy Warhol ontmoet en uiteraard worden fragmenten van optredens van David Bowie en zijn groep getoond. Interessant is tot slot dat ook wordt getoond waardoor David Bowie zich liet beïnvloeden: het Duitse expressionisme, het Japanse Kabuki-theater en Franstalige chansons – Bowie zou later niet toevallig Le port d’Amsterdam van Jacques Brel coveren in een Engelse vertaling.

Wij bezochten de tentoonstelling destijds in Londen. Het resultaat zijn de foto’s die je bij dit artikel vindt. En we maakten van de gelegenheid gebruik om enkele plekken in Londen te bezoeken die je in verband kunt brengen met de overleden zanger. Probeer de folder ‘David Bowie is walking in Soho’ te pakken te krijgen en wandel langs de plekken waar Bowie ooit leefde en werkte. Een must is de gedenkplaat in Heddon Street waar de iconische coverfoto van het album Ziggy Stardust werd opgenomen. Daar komt veel (en bekend volk) naar kijken. Geloof het of niet, maar toen wij er waren wandelde de Amerikaanse actrice Uma Thurman daar net voorbij. Nog een tip: in het vlakbij gelegen The Living Room kan je terecht voor een glamrockcocktail om u tegen te zeggen: de Stardust.

Bowie is kunt u nog bekijken in Groningen (Groninger Museum, 15 december 2015 – 15 maart 2016).