De kunst van het communiceren

Vertaalde artikels

Mars 2014 - Mise au Point RTBF© Pierre HAVRENNE/RTBF

Zoals elk publiek figuur wordt ook de politicus omringd door een arsenaal aan communicatiespecialisten, die klaar staan om de strijd met de pers aan te gaan en enkel de informatie delen die aan specifieke richtlijnen voldoet. We laten het woord aan drie ervaren journalisten. - Noémie Jadoulle

Politiek is een grappig schouwspel waarbij elk personage zijn dialoog lijkt te volgen. En wanneer het gordijn valt, blijft het publiek perplex achter, zonder er zeker van te zijn of ze wel alles begrepen hebben. De Belgische politiek maakt het er niet eenvoudiger op, want bij ons neemt het aantal acteurs op de set snel toe. Vlamingen, Franstaligen, Brusselaars, Duitstaligen… iedereen moet kunnen begrijpen hoe we ons kleine land kunnen laten werken. Hoe communiceren onze politici in deze institutionele mengelmoes? Hoe decoderen ze de inhoud naar klaar en duidelijke taal? Wat zijn de eigenaardigheden van de eigenaardigheden van de politieke communicatie in België? Met de hulp van drie ervaren journalisten hebben we geprobeerd om deze vragen te beantwoorden.

Gecontroleerde communicatie

Politieke communicatie is erg afgesloten, soms te. « Een overmaat aan controle beïnvloedt de kwaliteit van de communicatie, » aldus Johanne Montay, journalist en hoofdredacteur van de politieke afdeling van de RTBF. En wanneer een politici een vraag ontwijkt, volgt het publiek niet langer « omdat de communicatie erg kunstmatig wordt en afdwaalt van de realiteit, » gaat ze verder. Er zijn er die veel vertrouwen krijgen van het publiek en er zijn er die vragen ontwijken en zo aan populariteit verliezen.

Het magazine Wilfried probeert de Belgische politiek spannender te maken. Het is juist door « nietszeggende taal » te vermijden dat het publiek interesse kan krijgen in dit ingewikkelde domein. Het is dankzij het motto « la politique comme un roman » dat het magazine erin slaagt om politici anders te laten spreken. « Ze hebben goed begrepen dat het onze bedoeling is om gesloten toespraken te vermijden waarin de richtlijnen van de partij worden herhaald. Na het interview hebben ze gepraat over wat ze graag doen, over henzelf en hun jeugd. We zorgen voor omstandigheden waarin zo’n soort interviews kunnen plaatsvinden, aangezien het vaak langere interviews zijn in plaats van interviews over actueel nieuws, » legt Quentin Jardon uit, adjunct-hoofdredacteur van Wilfried.

Klein land, grote politiek

De Belgische politiek ‘spannend’? Niet bepaald het eerste adjectief dat sommigen zouden gebruiken. Velen zijn eerder geïnteresseerd in de Franse politiek. Volgens Martin Buxant, journalist en politiek columnist bij l’Echo « volgen we de Franse verkiezingen met passie, omdat het alles is wat wij niet hebben: het gaat om een tweedeling, het gaat om een meerderheidsstemming. In België is het ingewikkelder, het is proportioneel en met consensus. Het geeft de indruk dat het grijzer is, terwijl het in Frankrijk zwart of wit is. Het is spectaculairder. » Een complexer systeem dat nochtans geen gebrek heeft aan belangrijke politieke figuren zoals Paul Magnette, die met zijn verzet tegen CETA groot lawaai maakte op internationaal vlak. « Zichzelf vergelijken met het internet is altijd ingewikkeld, » vult Johanne Montay aan, omdat we in België de « starification » van politici niet kennen, zoals dat in andere landen soms wel het geval is. In de Verenigde Staten is elk politiek debat een show die wordt gekenmerkt door scherpe punchlines die de mensen opjagen. Gemakkelijker te volgen ook wanneer de macht zich concentreert in de handen van één enkele persoon, en niet wanneer het “verwaterd” is zoals in België. In ons kleine landje blijft een politieker een bereikbaar iemand, vandaar de indruk van een gebrek aan een figuur. Een vergissing, volgens Martin Buxant, omdat « ons systeem niets te benijden heeft ten opzichte van Frankrijk of Duitsland. We moeten stoppen met dit minderwaardigheidscomplex. »

Politiek ten tijde van sociale media
« Wilt u het kruis van Sinterklaas weg? Stem PS. Wilt u totale laksheid in de migratie? Stem PS. Wilt u blokkering? Stem PS. » Ziehier een mooi voorbeeld van een controversiële boodschap van Theo Francken op Twitter, die niet aan zijn eerste proefstuk toe is op het sociale medium. Hij is niet de enige die zijn mening rechtstreeks op het platform publiceert, soms met nogal negatieve gevolgen. De sociale media hebben het spel veranderd in termen van communicatie en politiek spel. Ten goede en ten kwade… Wanneer een tweet goed geschreven en geplaatst is, kan die interactiviteit een zekere verbondenheid scheppen met de burgers. Maar voor Johanne Montay blijft het dubbel. « Je moet twee keer nadenken voor je tweet, want impulsiviteit en politiek gaan heel slecht samen. Het is moeilijk om een communicatie te voeren die niet leidt tot gevolgen. We moeten dus naturel genoeg zijn om echt over te komen, zonder te impulsief te zijn, anders zijn er teveel woorden die niet weerspiegelen aan wat de persoon wilde zeggen. »

Voor Quentin Jardon kan het ook een manier zijn om de media te omzeilen. Directe communicatie, van politiek tot burger zonder tussenpersoon, is dan onderhevig aan « interpretaties en debatten van allerlei aard, die hem jammer genoeg niet verrijken. » Martin Buxant gaat nog een stapje verder in de analyse en neemt er het voorbeeld van Theo Francken bij: « Hij doet zijn communicatie zelf, zoals een Donald Trump, die de traditionele media niet vertrouwt, hij is zijn eigen medium geworden. » En voor de burgers is dit niet ideaal, omdat dit type communicatie dan de decodering en analyse niet heeft gekregen die de media had kunnen bieden. Sommige politici gaan nog verder door een eigen YouTube-kanaal op te richten. De technologische ontwikkelingen zijn bijlange nog niet klaar met het transformeren van de manier waarop politici communiceren met het publiek. Binnenkort een hologram van Charles Michel in je woonkamer?