Gezinsbond wil digitale kloof dichten

Zowat 86% van de Belgen heeft toegang tot een computer en internet. Dat blijkt uit diepte-interviews bij een representatieve steekproef van 1.015 Belgen. Market Probe voerde het onderzoek uit in opdracht van de Gezinsbond, in samenwerking met de sensibiliseringscampagne 'Mijn factuur, Mijn keuze', die het respecteren van vrije keuze tussen papieren en digitale facturen en administratieve documenten wil waarborgen.

De digitale kloof ligt steeds minder tussen wie wel en wie geen computer en internetaansluiting heeft, maar verschuift ook naar wie er wel en niet mee kan werken. Zo kan één op de drie Belgen niet met tekstverwerker werken, één op de vijf geen e-mails ontvangen of versturen en één op de zeven niet surfen op het net. Een gebrek aan digitale vaardigheden legt een hypotheek op financiële zelfredzaamheid: bijna één op de twee Belgen kan niet uit de voeten met Paypal, Doccle, Ogone of Zoomit. Het online invullen van overheidsformulieren voor sociale uitkeringen is eveneens voor de helft van de Belgen een brug te ver.

De Gezinsbond wil dit probleem onder de aandacht brengen en de digitale ongeletterdheid tegengaan. Digitalisering is niet meer te stoppen, maar iedereen moet mee zijn, anders ontstaat een nieuwe ongelijkheid. Het is nodig te investeren in de computer- en internetvaardigheden van alle Belgen en genoeg alternatieven bieden voor mensen die de digitale weg niet vinden.

Digitale ongeletterdheid start met onvoldoende of geen computervaardigheden. Dit is sowieso het geval voor 14% van de Belgen die geen toegang heeft tot een computer of het net. Maar ook heel wat mensen die dat wel hebben, hebben erg beperkte digitale vaardigheden. Zo kan 80% van de mensen zonder computer niet werken met Word, Excel of e-mails, en dat zijn niet per se kansarme of oude mensen - maar ook één op de vier Belgen jonger dan 54 jaar en één op de vijf ‘hoger opgeleiden’. In het zuiden van het land heeft één op de twee beperkte computervaardigheden en in het noorden één op de drie.

“Computervaardigheden zijn essentieel in onze competentiemaatschappij,” aldus Christel Verhas, directeur gezinspolitiek bij de Gezinsbond. "Wij stellen vast dat velen nog niet beschikken over een computer of toegang tot het internet, en dat zij die dat wel hebben er niet altijd hun voordeel mee doen. Daarom is het belangrijk dat overheden, bedrijven en instellingen beseffen dat er digitale drempels zijn en dat we deze actief moeten wegwerken door de mensen te helpen, te ondersteunen en voldoende niet digitale alternatieven te bieden. Papier en persoonlijk contact nog niet bannen, dus."

Ook de internetvaardigheden van veel Belgen moeten niet worden overschat. Eén op de vijf Belgen kan geen e-mails sturen of ontvangen of informatie op het internet zoeken en vinden. Online nieuwssites lezen is voor één op de vier een probleem en één op de drie kan de dienstregeling van het openbaar vervoer niet online raadplegen. Eén op de twee kan online geen betalingen doen. Deze zogenaamde digitale kloof van de tweede generatie - mensen die wel internet hebben maar onvoldoende kunnen of willen gebruiken) treft vooral vrouwen, ouderen en gezinnen zonder kinderen. Ontoereikende internetvaardigheden maken mensen bovendien meer kwetsbaar voor internetfraude. Een op twee Belgen (49%) kan persoonlijke gegevens niet beveiligen tegen internetcriminelen. Een virusscan installeren blijkt al even moeilijk (46%) en een virus detecteren en verwijderen nog moelijker (53%). Opvallend is dat vrouwen telkens aanzienlijk slechter scoren dan mannen.

Een gebrek aan digitale vaardigheden treft gezinnen vooral in de portemonnee. In één op de vier gezinnen kan niemand betalen met een debet- of kredietkaart en in één op de vijf kan niemand een online overschrijving doen. Bijna één op de twee gezinnen kunnen geen facturen verwerken of betalen met onlinesystemen zoals PayPal, Ogone, Zoomit of Doccle. Ook in de één op de drie gezinnen waar wel iemand over de nodige digitale financiële vaardigheden beschikt, is zowat 20% hulpeloos na het wegvallen door overlijden of scheiding van deze persoon.

Terwijl de overheid resoluut de weg van digitalisering inslaat, hinken de burgers achterop: ruim één op de drie Belgische gezinnen (40%) slaagt er niet in om zijn belastingen online in te vullen via tax-on-web. Ook online formulieren invullen om bepaalde sociale uitkeringen te krijgen, lukt velen niet. Vooral zij die deze uitkeringen het meest nodig hebben: 38% van de lagere sociale klasse in vergelijking met 16% uit de hogere sociale klasse. Van de gezinnen met kinderen geeft 13% aan dit online niet te kunnen.

“Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om gezinnen beter wegwijs te maken in de digitale wereld,” besluit Christel Verhas van de Gezinsbond. "Tot zolang moet ze de vrije keuze tussen on- en offlinekanalen verzekeren. Daarom roepen we op om de toegankelijkheid tot online toepassingen te vergroten, drempels weg te werken en vooral mensen die digitaal minder vaardig zijn niet te discrimineren door hun dossier trager te behandelen of gaandeweg de toegang tot loketten, informatie, helpdesks en papieren documenten moeilijker toegankelijk te maken."