Kathrin Hartmann over nieuwe vormen van greenwashing

Op 24 oktober 2019 organiseert PUB de tweede editie van de conferentie Orbit by PUB over duurzame communicatie. Dit jaar staat het evenement geheel in het teken van #verandering! De industrie lijkt volgens waarnemers meer tijd en geld te investeren in het 'vergroenen' van hun imago in plaats van de manier waarop men produceert ingrijpend te veranderen. Veel bedrijven willen hun verantwoordelijkheid nemen, maar zonder dat dit te veel geld kost en dat is het hele probleem. Elektrische auto's, biologische palmolie, eerlijke handel.... deze producten zouden de planeet helpen redden. O, echt? Naar verluidt is het echter een gevaarlijk populaire praktijk die steeds complexer wordt: greenwashing of eco-geld witwassen. Journaliste Kathrin Hartmann onderzoekt dit fenomeen al tien jaar. En PUB mocht haar interviewen.
Greenwashing is slechts een kwestie van imago?
En dat niet alleen. Het gaat er ook om dat consumenten producten kopen door ze te laten geloven dat ze goed zijn voor de planeet, de kritiek op consumenten en de maatschappij af te schaffen en politici te laten geloven: 'Je moet geen rekening houden met ons, je moet ons niet aansturen, we doen het vrijwillig en we kunnen het beter doen dan de politiek met de wet zou kunnen doen.' En het werkt heel goed!

Hierboven: de trailer van de documentaire The Green Lie, geregisseerd door Werner Boote met medewerking van Kathrin Hartmann, geïnspireerd door het boek over greenwashing door bedrijven. De film werd officieel uitgebracht in België op 13 februari.

Sommige bedrijven richten zich oprecht op duurzaamheid. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de consument deze inspanningen niet als greenwashing ziet?
Er zijn geen goede en slechte bedrijven. Het draait allemaal om wet- en regelgeving. Sommige bedrijven zijn inderdaad verantwoordelijk. Ze hebben geen toeleveringsketens over de hele wereld en maken geen gebruik van hulpbronnen in het Zuiden. Deze kunnen duurzaam produceren. Maar als we het hebben over grote bedrijven als Nestlé, Bayer, Unilever, BP,... Ze zijn allemaal hetzelfde! Ze volgen dezelfde structuur en zijn afhankelijk van de politiek, van wetten die hen niet verantwoordelijk achten als ze de mensenrechten schenden of het milieu schaden. Denk aan de ineenstorting van Rana Plaza in Bangladesh.... Geen van de westerse bedrijven die daar produceerden werden verantwoordelijk gehouden. Ze hoefden zelfs geen compensatie te betalen. Ze deden dat vrijwillig, maar de textielindustrie is helemaal niet veranderd.

"Herinner je de ineenstorting van Rana Plaza... Geen van de westerse bedrijven
die daar produceerden werden verantwoordelijk gehouden. »

Unilever, Nestlé, Bayer,... bedrijven vrijgesteld van de wet?
Ja, ze staan boven de wet. Het is meer een kwestie van macht dan van ethiek. Unilever is mijn beste voorbeeld, omdat ik dit bedrijf al jaren onderzoek. Ik heb veel onderzoek gedaan en een aantal van hun plantages in Indonesië bezocht. Unilever-baas Paul Polman beweert dat zijn bedrijf  'de grootste NGO ter wereld' is. Unilever gebruikt echter acht miljoen ton grondstoffen voor de productie van kant-en-klare voedingsmiddelen, zoals poedersoep, die elk jaar verantwoordelijk zijn voor de vernietiging van de helft van de bossen in de wereld. Unilever is afhankelijk van drie grondstoffen die verantwoordelijk zijn voor de helft van de ontbossing: palmolie, soja en rundvlees. Er is geen goede manier om deze grondstoffen in zulke grote hoeveelheden te produceren. Zo zijn de monoculturen voor palmolie in Maleisië en Indonesië, alleen al voor Unilever, twee keer zo groot als Tenerife. Dit is krankzinnig. Vooral omdat de producten die ze ons achteraf verkopen niet echt uitstekend zijn voor de gezondheid!

"Unilever gebruikt acht miljoen ton grondstoffen voor de productie van kant-en-klare voedingsmiddelen, zoals poedersoep, die elk jaar verantwoordelijk zijn voor de vernietiging van de helft van de bossen in de wereld.  »

Kunt u enkele bedrijven noemen die overtuigend zijn op het gebied van duurzame ontwikkeling?
Bedrijven voeren bepaalde projecten uit. Ze liegen niet. Zij zijn betrokken bij projecten met NGO's en werken samen met lokale gemeenschappen. Maar alleen tot op zekere hoogte, zodat het hen niet schaadt. Uiteindelijk brengt dit geen fundamentele veranderingen met zich mee. Deze projecten, ook al zijn ze uitstekend, zijn niets vergeleken met de verwoesting die wordt aangericht. Natuurlijk, als je naar de Monsanto- of Unilever-homepage gaat, heb je het gevoel dat je op een website van de Verenigde Naties bent: ze beloven de 17 doelstellingen van de Verenigde Naties te respecteren. Dat is het gevaarlijkste, dat deze bedrijven werken met milieuprogramma's, met de Verenigde Naties.... Het is moeilijk te zien wat er aan de hand is. Ik maak me al tien jaar zorgen over greenwashing en tien jaar geleden was het gewoon Iglo dat deed alsof men de oceanen wilde redden door reclame te maken voor een donatie aan het WWF. Vandaag zijn er zoveel nieuwe vormen van eco-geld witwassen...
Hebben deze bedrijven de afgelopen tien jaar op uw kritiek gereageerd?
Helemaal niet. Het doet hen geen pijn. Ik ben niet de enige die dit aan de kaak stelt. Grote NGO's doen het ook, hebben het al eerder gedaan en zullen het nog doen. Er is ruimschoots bewijs voor de schending van de mensenrechten en de vernietiging van bossen. En dat al bijna 20 jaar. Unilever cofinanciert bijvoorbeeld de Round Table on Sustainable Palm Oil (RSPO). Duurzame palmolie bestaat echter niet. En hoe dan ook, sinds dit initiatief is de ontbossing doorgegaan en zelfs toegenomen. Ik geloof niet in vrijwillige maatregelen van bedrijven, ik denk dat we wetten nodig hebben. U weet dat het heel gemakkelijk is om land te stelen van kleine inheemse boeren, omdat de situatie op het gebied van landrechten in Indonesië erg moeilijk is. En het is gemakkelijk om mensen uit te buiten. We hebben het over moderne slavernij. En dat heb ik meegemaakt. Ik heb zelfs gezien hoe kinderen op het werk werden uitgebuit, op plantages die van Unilever-leveranciers en gecertificeerde RSPO's waren.

"Ik heb gezien hoe kinderen worden uitgebuit in
RSPO-gecertificeerde plantages die
die van leveranciers voor Unilever. »

De enige oplossing voor u is via de wet? Zijn politici te zwak?
Het is ook een kwestie van levensstijl... We moeten een systeem vinden dat de productie van te veel grondstoffen voorkomt. Sommige bedrijven menen het. Ze willen veranderen, maar ze zeggen dat ze het niet kunnen omdat ze zoveel winst zouden verliezen. Politici maken deel uit van het systeem en worden sterk beïnvloed door lobbyisten, het is echt een kwestie van macht. Het is een heel oud verhaal. In Duitsland, bijvoorbeeld bedreigt de industrie nog steeds het beleid: 'Als u ons reguleert, zou er een enorm verlies voor het land zijn, zullen we banen schrappen' en zo. Dit is chantage of in ieder geval een excuus op het vlak van verandering. De politiek zegt dat de maatschappij nog niet klaar is om te veranderen, maar dat is uit angst om verkiezingen te verliezen.