Kathedrale Uitdagingen

Al sinds de middeleeuwen torent een Grote Vrome Dame hoog en parmantig boven mijn stad Antwerpen uit: de Onze-Lieve-Vrouw-Kathedraal, waaraan maar liefst 171 jaar werd gewerkt, van 1352 tot 1521. In stukjes en beetjes, met tussendoor nog wat liflafjes, herstellingen, renovaties en het afschieten van (financieel) onhaalbare projecten zoals een tweede toren. Wat me vooral treft bij dit en andere religieuze spektakelbouwwerken is het besef bij de opdrachtgevers – gouwheersers, kerkvorsten, mecenassen – dat zij noch hun kinderen of kleinkinderen de housewarmingparty zouden meemaken.
Sinds 2008 – het jaar van de hypotheekcrisis en het daaropvolgend debacle in de financiële wereld – is er bij zowel business leaders als burgers een groeiend besef dat kortetermijndenken vooral de graaicultuur dient en geen wezenlijke bijdrage kan leveren aan de zoektocht naar oplossingen voor de uitdagingen van een planeet met 7,3 miljard plannenmakers. Waarom dan niet het initiatief nemen om over meerdere generaties heen te kijken? En je dus niet de vraag te stellen what’s next, maar what happens after what comes next? Hierin schuilt de essentie van het ‘kathedraaldenken’: het rehabiliteren van de lange termijn, het kijken achter de horizon… Denken vanuit het perspectief van de toekomst kan helpen bij het nemen van belangrijke beslissingen in het heden en het vermijden van misstappen naarmate we in de tijd vorderen.
Kijken naar de verdere toekomst is echter veel meer dan turen naar een beperkt spectrum aan de einder. De essentie van het eigentijdse toekomstkijken is niet verre-kijken maar rondkijken, alle richtingen in het gezichtsveld betrekken. ‘Alle richtingen’ zijn alle invalswegen van de geschiedenis: het heden, het verleden en de toekomst. ‘Alle richtingen’ zijn ook zoveel mogelijk wetenschappelijke disciplines en methoden om ontwikkelingen in te schatten of te duiden, maar ook en vooral onbevooroordeelde, inlevende gesprekken met zowat alle actoren in de samenleving: consumenten en producenten, witte kragen en blauwe kragen, Noorderlingen en Zuiderlingen, ouderlingen en zonderlingen, vervuilers en opruimers, dromers en daders…
En toch voldoet de 360°-panoramische kijk op tijd, mens en samenleving niet. Er is nog die ene ontbrekende graad: je spiegelbeeld, de introspectie, je geweten… Als je naar de toekomst wilt kijken, moet je vooral luisteren! Naar stemmen, 360° in ’t rond, maar ook naar die ene stem op de 361ste graad: de innerlijke stem, die recht spreekt wat krom is en over recht preekt bij wat maatschappelijk onverantwoord is.

Bij Lannoo verscheen dit najaar Futures van Konings, Van den Bergh & Palmaerts.