Onderzoek Arteveldehogeschool: vertrouwen van jongeren in nieuws daalt

Bij ruim een derde van de Vlaamse jongeren tussen 12 en 26 jaar is TikTok het belangrijkste nieuwskanaal. Ook Instagram blijft een belangrijke bron voor nieuws. Dat blijkt uit onderzoek van Arteveldehogeschool bij 1.236 jongeren. “Jongeren hebben het moeilijk om nep nieuws van echt te onderscheiden, en hun vertrouwen in nieuws is in vrije val,” aldus onderzoeker Jan Boesman.

Jongeren volgen nieuws vooral via sociale media (68%). Amper een op de drie (31%) opent nog een nieuwsapp of surft rechtstreeks naar een nieuwssite. Van die sociale media blijft Instagram (52%) de belangrijkste manier om nieuws te volgen, maar TikTok (35%) is aan een stevige opmars bezig. In 2022 stond Facebook nog op de tweede plek, die is nu gedaald.

Bij de jongste leeftijdscategorie (12 – 15-jarigen) komt TikTok zo goed als op gelijke hoogte met Instagram: meer dan de helft (52%) van die 12-15-jarigen volgt nieuws via TikTok. De online nieuwskanalen van HLN en VRT NWS, inclusief hun sociale mediakanalen, bereiken gelijkaardige percentages jongeren (beide 53%).

Jongeren hebben moeite met nepnieuws

Omdat desinformatie nog steeds vrij spel krijgt op sociale media, rijst de vraag in welke mate jongeren in staat zijn om het onderscheid tussen echt en nep te maken. Welnu, niet zo goed. Slechts 42% schat de echtheid van drie van vijf voorgelegde verhalen juist in. Zo beoordeelde maar 55% van de jongeren een Instagrampost van het VRT-jongerenkanaal nws.nws.nws – ‘Kleine Picasso (10) is een hit in de kunstwereld’ – als echt. Dat blijkt uit een nepnieuwstest waaraan ze werden onderworpen.

“Nepnieuwsverhalen hebben weliswaar meer twijfelaars, maar toch denkt bijna 30% van de jongeren dat een Facebookfilmpje over “rebelse leerlingen in Brussel” echt is, terwijl het in werkelijkheid gaat om beelden uit Brazilië,” vertelt onderzoeker Jan Boesman.

Vertrouwen in nieuws daalt

Als jongeren vaak twijfelen over de echtheid van nieuwsverhalen, dan doet dat geen goed aan hun vertrouwen in nieuws. Dat vertrouwen is ook bij volwassen in dalende lijn, maar krijgt bij jongeren een extra knauw. Zes op de tien (60%) jongeren geeft aan nog vertrouwen te hebben in het nieuws dat ze zelf raadplegen. Minder jongeren (45%) vertrouwen het nieuws in het algemeen.

Sommige jongeren haken helemaal af. De helft (50%) zegt occasioneel het nieuws bewust te mijden, 7% doet dat vaak.  “Wanneer jongeren af en toe nieuws mijden, kan dat nog gezien worden als een gezonde manier om de toevloed van informatie onder controle te houden. Maar diegene die altijd het nieuws mijden, zetten zich buiten de samenleving,” zegt Boesman. De voornaamste reden waarom zij nieuws mijden, is omdat ze zich slechter voelen wanneer ze met nieuws worden geconfronteerd.

Meisjes missen hoop, jongens humor

“Uit het onderzoek komen een aantal oplossingen om het inschattingsvermogen en de nieuwsbetrokkenheid van jongeren te verhogen,” vertelt Boesman.

Voor het onderwijs kan een taak liggen in nieuwseducatie. Want wie meer kennis heeft over hoe nieuws wordt gemaakt en verspreid, slaagt er volgens het onderzoek ook beter in om nepnieuwsverhalen te ontmaskeren. Als jongeren op sociale media beter het onderscheid kunnen maken tussen journalistieke en andersoortige inhouden, dan kan hun vertrouwen in betrouwbaar nieuws ook toenemen.

Nieuwsmedia kunnen verder werk maken van het belichten van positieve of hoopvolle ontwikkelingen, en waar mogelijk een vleugje humor inlassen. Het eerste gemis speelt eerder bij vrouwen, het tweede eerder bij mannen.

Nieuwsbarometer

De Nieuwsbarometer brengt het nieuwsgebruik en de nieuwswijsheid van Vlaamse tieners en jongeren van 12 tot 26 jaar in kaart. Het doel is een vinger aan de pols houden rond jongeren en nieuws, met expliciete aandacht voor desinformatie. Van november 2022 tot januari 2023 werd een grootschalige survey verspreid. De vragenlijst omvat thema’s als nieuwsgebruik, nieuwsinteresse, nepnieuws, nieuwsmijding en kennis van nieuwsproductie. De Nieuwsbarometer is praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek binnen Communicatie, Media en Design van Arteveldehogeschool. Dit is de tweede editie van de nieuwsbarometer.

Het onderzoeksrapport is gratis te downloaden via www.arteveldehogeschool/nieuwsbarometer.