Van groentjes tot topchefs

Culinair / Wat hebben we vandaag geleerd?

Kookprogramma’s op tv zijn al even gevarieerd als tv zelf. Koken kan een cruciaal maar ook een additief ingrediënt zijn. PUB werpt een blik in de interne keuken van de makers en verkopers van kooktelevisie.

·        De kookprogramma’s op tv vertegenwoordigen een zeer breed spectrum
·        Televisienetten schakelen koken & keuken vaak als een alibi in
·        De kookprogramma’s blijven een trend op lange termijn

Niet minder dan 26 kookprogramma’s telde stagiair van dienst Nicholas Meyers eind februari op onze nationale televisie. Die kunnen koken als cruciaal ingrediënt hebben, zoals Dagelijkse Kost, of als alibi uitspelen voor human interest, zoals Komen Eten en Un Dîner Presque Parfait, of in een reality show met sterallures verwerken zoals Mijn Restaurant, of er een wedstrijd op het scherp van de snee mee organiseren zoals Comme Un Chef. Sterker, ze kunnen een televisiezender máken, zoals Njam! Er zijn al evenveel motieven als er kookprogramma’s zijn.

Voor en na
“Kookprogramma’s hebben altijd al bestaan,” weet Stijn Cavens, head of non-spot advertising van de Vlaamse Mediamaatschappij (VMMa). “Maar Mijn Restaurant luidde bij ons een ommekeer in. Koken is sindsdien heel breed gegaan. Vóór de komst van Mijn Restaurant stonden producties zoals S.O.S. Piet en De Perfecte Keuken in access geprogrammeerd. Met de komst van Mijn Restaurant werden kookprogramma’s in volle prime uitgezonden.” Ze kristalliseerden zich sindsdien in alle mogelijke facetten. Sla er het lijstje van onze stagiair voor VTM op na. Start To Cook met Albert Verdeyen en S.O.S. Piet en De Perfecte Keuken met Piet Huysentruyt blijven de basis van de keuken trouw. In Chef In Nood gaat Stéphane Buyens de Brit Gordon Ramsey achterna in zijn Ramsay’s Kitchen Nightmares. Kooktelevisie werd reality tv. Junior Masterchef introduceerde zelfs een heel nieuw subgenre, koken met en voor kinderen, in dit geval onder leiding van Wouter Bru. Online trekt de VMMa het gastronomisch verhaal voor VTM én Vitaya door op Zesta: tv en net mengen prima.

Op de keper beschouwd startte de Belgische trend van de kooktelevisie... down Under, want Australiërs vonden in 2004 My Restaurant Rules uit, een wedstrijd waarin vijf koppels het vanuit evenveel steden tegen elkaar opnamen. De VMMa nam de succesformule in 2008 over op VTM als Mijn Restaurant. De opmars van het culinaire genre op de commerciële televisie spoorde met de vooruitgang van non-spot advertising, die de ietwat slappe evolutie van de spot advertising in die tijd moest compenseren. “Gemiddeld haalt onze totale regie nu 12% uit non-spot advertising,” vergelijkt Stijn Cavens. “Onze culinaire programma’s scoren op dat vlak sterker omdat ze zich daar beter toe lenen. Kookprogramma’s openen inderdaad enorme mogelijkheden op het vlak van non-spot advertising, van billboards over productplaatsing tot en met merchandising.” Chefs zoals Piet Huysentruyt en Peter Goossens maken de cirkel rond met eigen productlijnen waarin ze grààg verwijzen naar hun succesprogramma’s op tv.

Gastronomische soap
SBS België reageerde in 2009 onder leiding van diens nieuwe afgevaardigde bestuurder Thierry Tacheny met Komen Eten, een programma naar het voorbeeld van het succesvolle Britse Come Dine With Me. “Dat beleeft nu zijn zevende seizoen,” zegt commercieel directeur Bart Decoster trots. VT4 nam het programma al snel over van Vijftv na zijn succesvolle debuut daar. “Het legde de basis van ons culinair verhaal,” gaat Bart Decoster verder. “Komen Eten paste perfect in de nieuwe DNA van VT4. Drie jaar geleden waren we die zender beginnen te vervlaamsen onder het motto ‘Welkom Thuis’. Komen Eten gaat over Vlamingen en hoe zij omgaan met anderen. Het gaat over veel meer dan koken alleen. En het bood ons een alibi om bij de mensen thuis binnen te kijken. Komen Eten heeft zich ontpopt als het gastronomisch alternatief voor het voorspelbaar menu van Thuis en Familie.”

Sinds de start van Komen Eten heeft VT4 in de beste gastronomische traditie laag na laag gelegd in zijn culinair verhaal. De groep scoorde een tweede succes met Goe Gebakken, dat er nu zijn derde seizoen op heeft zitten. De VMMa heeft de presentatrice Sofie Dumont intussen weggekocht voor zijn nieuwe De MeesterBakker, een VTM-programma naar het voorbeeld van het succesvolle bakprogramma op VT4. Waarop SBS België reageerde met een nieuwe presentator voor Goe Gebakken – Wim Ballieu – én een nieuw VT4-programma onder de titel Culinaire Speurneuzen. Die zoektocht naar de beste keukeningrediënten combineert vanaf deze maand gastronomie met detectivewerk. Een vierde laag voorziet SBS met Flemish Foodies: helemaal in de nieuwe stijl van het huis spelen het trio jonge sterrenchefs Jason Blanckaert, Olly Ceulenaere en Kobe Desramaults buzz en mysterie uit om uw en mijn verwachtingen zo hoog mogelijk te spannen. Maar Flemish Foodies zal pas volgend jaar op antenne gaan.

Aan tafel
RTL TVI introduceerde Un Dîner Presque Parfait net als SBS België in 2009 naar Come Dine With Me. Toeval of niet? Niét, want de Belgische makers bij RTL TVI delen het programma met hun Franse collega’s bij M6 – ook een zender van RTL Groep. “In tegenstelling tot SBS baseren wij het programma op regio’s,” beklemtoont hoofd ontspanningsprogramma’s Wiet Bruurs. “Zo lassen we om de drie weken een Belgische week in. Ook in tegenstelling tot SBS presenteren we vijf in plaats van vier kandidaten. We spreiden het programma namelijk over een hele week en maken de winnaars pas vrijdags bekend.” Eveneens in tegenstelling tot SBS België programmeert RTL TVI het programma niet in prime maar in access to prime time, om 17u15. Op dat moment bereikt het bijna één op de vier kijkers. Maar over het algemeen dankt Un Dîner Presque Parfait zijn succes aan dezelfde ingrediënten als Komen Eten.

Daarnaast baseert RTL TVI zijn kookprogrammering op Top Chef, dat het in prime time uitzendt. Naar het gelijknamig Amerikaans succesvoorbeeld dragen chefs de competitie. “We maken Top Chef net als Un Dîner Presque Parfait samen met M6,” zegt Wiet Bruurs. “Iedere productie duurt twee en een half uur en niet één uur zoals in de originele versie. Bovendien spreiden we een serie over 13 in plaats van 36 weken. We brengen bij wijze van spreken twee programma’s op één avond. Dat heeft alles te maken met de Franstalige kijkgewoonten: wij zijn avondvullende programma’s gewoon.”Top Chef is zo sterk dat het nieuwe sterren schept, zoals Alexandre Dionisio van Michelinrestaurant Alexandre. “Vergelijk hen met de sterren in de muziek- en variétéprogramma’s,” meent Wiet Bruurs. “Ook in dat genre sloop een wedstrijdelement toen de gekende formules niet meer voldeden. Kookprogramma’s waren ooit puur didactisch maar integreren nu vaak een competitief element. Maar vóór alles gaan ze over iets waar iedereen over kan meepraten: smaak is een universele referentie.”

Koken in crisis
Vreemd genoeg reageerde de omroep met de langste culinaire traditie van Vlaanderen het laatst op het succes van koken en keuken op tv. In het najaar van 2010 startte Eén, heel voorzichtig in access to prime time, Dagelijkse Kost. “We stelden de VRT ons concept voor op vijf bladzijden,” aldus Bart Verbeelen, één van de twee oprichters en bezielers van productiehuis Hotel Hungaria. “Daarin vatten wij naar ons gevoel de essentie van een goed kookprogramma. De VRT wilde het programma in de crisis van toen alleen uitzenden als merken het zouden financieren.” Hotel Hungaria zocht en vond sponsors zoals Carrefour, Demeyere, Dovy Keukens, Miele en de Vlam. Sinds de crisis van toen is de VRT tot inkeer gekomen. “De partners financierden bij de start 100% maar nu nog 40% van Dagelijkse Kost,” preciseert Nico Van de Velde, de àndere oprichter en bezieler van Hotel Hungaria.

Paradoxaal illustreert Dagelijkse Kost een belangrijke opdracht van de VRT als openbare omroep. “De titel heeft een dubbele betekenis,” legt Nico Van de Velde uit. “Dagelijkse Kost staat enerzijds voor wat je graag dagelijks eet, anderzijds voor wat dat dagelijks eten kost. Maar die laatste insteek hebben we er al snel uitgehaald omdat die niet interessant was.” De basisformule bleef dezelfde. “Dagelijks Eten brengt eenvoudige recepten die gemakkelijk na te bootsen zijn op basis van vlot vindbare ingrediënten,” vat Bart Verbeelen samen. “Het is een eenvoudig en herkenbaar concept in een huiselijke sfeer, met Jeroen Meus in de hoofdrol als man van het volk.” Kortom, Dagelijkse Kost verdedigt de democratische opdracht van de VRT. Met meer dan 200 afleveringen per jaar is het tegenwoordig de ruggengraat van de access to prime time van Eén. ’s Lands grootste zender brengt voor de rest verrassend weinig kooktelevisie. Onze stagiair noteerde eind februari alleen Smaak en Master Chef.

Chefs met een missie
De RTBF blijft vóór alles zijn opdracht als Belgische openbare omroep trouw. Comme Un Chef is daar het voorbeeld van. Het is een informatief, entertainment en educatief programma. In deze gastronomische wedstrijd koken Belgische jongeren met Belgische producten onder leiding van Belgische chefs. Comme Un Chef richt zich in prime time tot een breed publiek. “Maar we bereiken er ook opmerkelijk veel jongeren mee,” zegt producer Angèle Zimer fier.

“Vóór Comme Un Chef hadden we niet echt kookprogramma’s,” vertelt Angèle Zimer. “Een documentaire op France 3 onder de titel Plus Près Des Etoiles inspireerde ons tot Comme Un Chef. De Franse documentairemakers volgden jonge leerlingen in hun initiatie tot de gastronomie onder leiding van grote Franse chefs. Onze televisiedirecteur wilde dat wij een vergelijkbaar programma zouden draaien in de stijl van de reality tv.” Variatie was daarbij het codewoord. De chefs van dienst vertegenwoordigden stijlen van de klassieke tot moleculaire keuken. De programmamakers verhuisden van streek naar streek om alle topproducten van bij ons aan bod te laten komen. Comme Un Chef combineert de succeselementen van de subgenres van kooktelevisie – competitie, sterren, interne keuken, zoektocht naar topingrediënten – in een toprecept. Maar dé rode draad bleef de Belgische gastronomie.

Ook in zijn andere kookprogramma’s blijft de RTBF zijn missie als publieke televisie trouw. In La Table / Le Tour Des Terroir stelt ze Waalse producten voor. In Mission Cuisine helpt ze mensen uit de nood. Alleen Dancing Cuisine valt uit de toon: koken met dansers, je moet er maar op komen. Dat formaat ontleende de RTBF dan ook aan zijn hippe collega’s van M6.

Concept als net
Televisie vanuit de buik, over de buik: dat concept heeft Njam! in een televisienet annex magazine gevat. “We maken inderdaad tv vanuit het buikgevoel,” zegt Gert Verhulst, gedelegeerd bestuurder van Studio 100. “We hebben onze plaatselijke productie verstevigd omdat we voelen dat onze kijkers daar van houden.” Met succes. De zowat tien werknemers van het televisienet tekenen tegenwoordig voor 150 uur Vlaamse producties per jaar. Daarmee halen ze 1,8 miljoen kijkers per maand en de site 200.000 unieke bezoekers per jaar. “Zo goed als iedereen is geïnteresseerd in eten,” stelt Gert Verhulst vast. “We hebben dus een heel breed publiek. Daar horen meer jongeren en zelfs kinderen bij dan we zelf hadden verwacht.”

De chefs zijn de sterren van Njam. Dat vond al snel zijn plaats in de Vlaamse huiskamers dankzij gekende sterrenchefs: Vlaamse zoals Roger Van Damme en mede-eigenaar Peter Goossens, en buitenlandse zoals Jamie Oliver en Gary Rhodes. “Maar we halen ook graag chefs van bij ons binnen die hier nog niet al te gekend zijn,” zegt Gert Verhulst. “Kijk naar Peppe Giocomazza, Thierry Theys en Manu Wouters. Die zijn binnen erg snel idolen geworden bij onze kijkers.” De casting is cruciaal. “Die kan je vergelijken met die van sterren tout court,” aldus Gert Verhulst. “Ze moeten kennis van zaken hebben, die verstaanbaar presenteren en warmte uitstralen. Per slot van rekening halen onze kijkers hun sterren binnen in hun huis.”

“Van groentjes tot topchefs,” vat Tom Grymonprez Njam samen. Als commercieel directeur van Studio 100 Benelux verkoopt hij er zowel de non-spot als spot advertising – de laatste via Njam! Van meet af aan hoort daar merchandising volgens het succesrecept van Studio 100 bij. “Njam is een one stop shop,” gaat Tom Grymonprez verder. “We integreren naast tv ook print en online. In samenwerking met Sanoma Media (de uitgever van Njam Magazine, sb.) bieden we crossmediale pakketten aan. Onze kookboeken geven we tegenwoordig zo goed als allemaal zelf uit, natuurlijk samen met onze chefs. Tot slot commercialiseren we merchandising: bakvormen samen met Roger van Damme en een pastalijn samen met Peppe Giocomazza, bijvoorbeeld. We volgen een 360°-strategie.”

Uitgekookte televisie

Welke programma’s zijn er op onze nationale televisie te zien? Onze stagiair van dienst Nicholas Meyers zocht het eind februari voor ons uit per zender:

Eén:

Dagelijkse Kost: dagelijks kookprogramma met Jeroen Meus.
Masterchef: The Professionals: kookwedstrijd met chefs.
Smaak: zoektocht naar het perfecte ingrediënt met Axel Daeseleire, Bruno Wyndaele en Michiel Hendryckx.

VTM:

De Perfecte Keuken: dagelijks kookprogramma met Piet Huysentruyt.
Junior Masterchef: kookwedstrijd voor kinderen met Wout Bru.
Chef In Nood: Stéphane Buyens probeert slechte restaurants nieuw leven in te blazen.
S.O.S. Piet: Piet Huysentruyt helpt wanhopige amateurkoks.
Start to Cook: Albert Verdeyen geeft kooktips.

VT4:

Komen Eten: vier Vlamingen organiseren om de beurt een diner.
Come Dine With Me: het Britse oervoorbeeld voor Komen Eten.

Vitaya:

Dinner Date: ontmoetingsprogramma waar er voor de vrijgezel gekookt wordt.
Master Chef Australia: Australische oerversie van de populaire kookwedstrijd.
4 Ingredients: twee huisvrouwen koken op basis van vier ingrediënten.
Cupcake Wars: wie maakt de beste cupcakes?
Faboulous Cakes: blik achter de schermen bij ’s werelds beste banketbakkers.
Top Chefs – Just Desserts: wedstrijd voor dessertmakers.

RTBF:

Comme un Chef: kookwedstrijd voor jonge chefs in opleiding.
Dancing Cuisine: dagelijks kookprogramma voorgesteld door dansers.
La Table / Le Tour des Terroirs: een kort magazine over Waalse producten.
Mission Cuuisine: Jean-Luc Daniel helpt amateurkoks in nood.

RTL TVI:

Top Chef: nog een kookwedstrijd!
Top Chef des Animateurs RTL: Top Chef met medewerkers van RTL.
Un Dîner Presque Parfait: Waalse versie van Komen Eten.
Tout s’Explique: verklarend kookmagazine.

Njam!:

Antonio Carluccio’s Italian Feast – Bill’s Holiday - Bitchin’ Kitchen - Bocuse d’Or 2011 - Carluccio and The Renaissance Cookbook - Chefs at Sea – Conrad’s Kitchen: Access All Areas - De Dagschotel - De Echte Smaak - De Weg naar El Bulli - Dominique Persoone Shock-o-latier - Donna Hay - Fresh, Fast, Simple - Every Day Gourmet - Gastvrouw met Feeling - Giorgi Locatelli: Pure Italian - Great Wine Walks - The Hairy Bakers - Hollyfood - In Search of Perfection - James Martin: Delicious - Meesterlijke Klassiekers – Miguel’s Tropical Kitchen - The Naked Chef - New Scandinavian Cooking with Andreas Viestad - New Scandinavian Cooking with Claus Meyer - New Scandinavian Cooking with Tina Nordström - Njamma Mia! - Nuances - Op Hete Kolen - Passe-Vite - Peppe e Carluccio – Peppe’s Pasta – Peppe’s Pizza - Perfect Day - The Restaurant - Rhodes Across China - Rhodes Across the Caribbean - Rick Stein's French Odyssey - Rick Stein’s Seafood Lovers’ Guide - Rick Steins Seafood Lovers - Roger van Damme Bakken - Roger van Damme Desserts - Rude Boy Food - Saturday Kitchen - Secret Meat Business - The Art of Making Cocktails - The Art of Making Cocktails: Mixed with Filliers - The Good Cook - Tip van de Chef - Tony & Giorgio - Tot op de Graat - Tot op het bot - Tot op het Bot: Het Rund - Two Greedy Italians - Vlaanderen Kookt - Willie’s Chocolate Revolution – Wine.