Waar nu naartoe?

Toen hij in mei 2018 voorzitter werd van de Union Wallonne des Entreprises, had de CEO van Cosucra in Warcoing zijn sector al lichtjes door elkaar geschud met zijn duurzame ideeën. Hij staat al een tijdje stil bij morgen, nu nog meer dan ooit. “Tiens, Jacques Crahay, hoe denkt u dat we uit deze crisis zullen komen?” – zo trokken we hem aan de mouw. En hoewel het altijd riskant is om in volle crisis een prognose te maken ging hij de uitdaging aan. En hij kwam er nog slimmer uit dan Nostradamus. – Astrid Jansen

PUB: Welke lessen kunnen we uit deze crisis trekken?

Jaques Crahay: Dit is inderdaad een crisis: we weten, wat er ook gebeurt, dat we erdoor zullen geraken en dat er een ‘hierna’ zal zijn. We hebben tijd nodig om die verandering te beseffen, te analyseren en te integreren in ons beeld van de wereld, zowel individueel als collectief. In de eerste plaats door de gezondheidssituatie, die zorgt voor heel wat moeizame familiedrama’s. Hetzelfde geldt voor de wereldeconomie, die enorm lijdt onder deze crisis, en des te meer voor de ondernemers die de zware en machteloze gevolgen ontdekken.

Wat zijn volgens u de risico’s voor bedrijven op korte termijn?

Door de pandemie lopen we een onmiddellijk en mogelijk dodelijk risico. Onze reactie is evenredig met de directheid en de gevaarlijkheid van het waargenomen risico, het niet in staat zijn om patiënten adequaat te verzorgen. We stoppen alles (zoveel mogelijk) om de gezondheidscrisis te bestrijden. Iedereen heeft deze mobilisatie snel geaccepteerd en houdt zich eraan.

Op middellange termijn is het, afgezien van de gezondheidsproblemen en de lockdown, complex om ons dit herstel voor te stellen.

Inderdaad, want situaties zijn verschillend, maar toch met elkaar verweven. Alles zal afhangen van het gebruik dat de overheid maakt van de financiële middelen die ze ontvangt. Er zullen passende oplossingen moeten komen voor grote ondernemingen omdat ze aan het herstructureren zijn, maar ook voor kleinere ondernemingen, het grootste deel van de Waalse economische koek. We bevinden ons in een moment dat economen ongetwijfeld keynesiaans zullen noemen: de rol van de staat in het overwinnen van de crisis zal van essentieel belang zijn. De staat moet een partner zijn; haar rol is het beschermen van bedrijven. Het is hier en nu een kwestie van rekening te houden met alle behoeften die bijdragen aan het welzijn van de maatschappij (denk aan de doelstellingen van de Verenigde Naties voor duurzame ontwikkeling) en beperkingen gelinkt aan de gelimiteerde hulpbronnen van de planeet.

De uitdaging van de klimaatverandering is uiterst goed gedocumenteerd en heeft gevolgen op korte, middellange en lange termijn. Toch is mobilisatie moeilijk... Waarom?

Omdat het een wereldwijde uitdaging is, en geen enkele staat kan die alleen aan zonder de angst om haar eigen bedrijven en mensen in moeilijkheden te brengen. Op lange termijn moeten staten productiemiddelen ontwikkelen die steeds minder afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Bedrijven moeten hiervoor worden ondersteund. Tegelijkertijd zullen burgers hun gedrag veranderen, wat de toekomst zal bepalen. Maar ze hebben alternatieven nodig. Daarom is de financiering van onderzoek, ontwikkeling en innovatie van essentieel belang.

Hoe kunnen we dat gebrek aan langetermijndenken integreren in ons wereldbeeld?  

Filosofisch bekeken moet je deze moeilijkheid aanpakken om ze te kunnen overwinnen. Ons vermogen om te begrijpen door middel van wetenschap, op te lossen door middel van technologie en door te geven door middel van cultuur heeft geleid tot een buitengewone en exponentiële ontwikkeling van de menselijke soort. We moeten die reflectie niet alleen maken, maar ook op een schaal die groot genoeg is zodat onze acties effect hebben en onze sectoren levensvatbaar blijven.Wat dat betreft is het lot van de Europese ‘Green New deal’ de komende maanden een van de belangrijkste sleutelpunten. Als de Europese Commissie erin slaagt om het weer op de rails te zetten, zal dat een teken zijn dat zowel individuen als hun politieke vertegenwoordigers de noodzaak voelen om een nieuwe geschiedenis voor hun toekomst op te bouwen.De afgelopen weken hebben we geleerd hoe we een epidemie kunnen beperken aan de hand van sanitaire veiligheidsmaatregelen. Zoals Bruno Latour ons leert, kunnen we sanitaire veiligheidsmaatregelen bedenken om onze manier van denken en begrijpen in het gewone leven te veranderen. Hij stelde zes vragen voor om ons te confronteren met onze keuzes. Het is een transformatie van de manier waarop we denken, handelen en functioneren in de samenleving.Een van deze vragen doet ons bijvoorbeeld nadenken over de productieplaatsen van essentiële goederen en diensten. Er zullen zich zeker nieuwe manieren van interactie binnen de samenleving ontwikkelen. 

Yuval Noah Harari schreef recent in een artikel: “The real antidote to epidemic is not segregation, but rather cooperation.” Hoe kunnen we dit vertalen naar het bedrijfsleven na de crisis?

We kunnen de primaire reacties van bepaalde regeringen betreuren, maar we kunnen ook de vele initiatieven voor cohesie en solidariteit, met name binnen bedrijven, toejuichen. De UWE heeft deze op haar website vermeld. Verschillende zakelijke initiatieven hebben al geleid tot samenwerkingen tussen bedrijven om tegemoet te komen aan de directe behoefte aan maskers, onderzoeksmiddelen en analyses, bedoeld voor zorgverleners en ziekenhuis, om zo snel mogelijk uit de lockdown te geraken. Dat is bemoedigend. Over een langere periode zullen we onze uitwisselingen anders bekijken. We zien nu al de noodzaak naar meer onafhankelijkheid in onze vitale behoeften (zorg, voedsel, enz.), wat zal resulteren in een herverdeling van de knowhow. Dit vergt meer samenwerking dan concurrentie. Want met een dreigende depressie in het vooruitzicht moet solidariteit zetten zijn plaats afstaan aan ‘ieder voor zich’.

Maar samenwerking zal niet beperkt blijven tot relaties tussen bedrijven...

Neen, samenwerking zal de onmisbare lijm zijn tussen werknemers. Vandaag moeten we de weg vinden naar een vreedzame sociale dialoog, een diepgaande reflectie voeren over de bestaansreden van een onderneming en haar waarden en daarmee ook over de medewerking van allen in deze nieuwe missie. Iedereen is op zoek naar betekenis, vooral de jonge generatie, en bedrijven zien dit ook wanneer ze rekruteren. Het zal niet eenvoudig zijn en het zal tijd kosten. Daarom moet nu worden nagedacht, tezelfdertijd als de noodzakelijke hervatting van de activiteiten.