Zwangere Guy, politiek klankbord voor de jeugd?

Na alle Youth For Climate-protesten zou men beginnen te denken dat de jeugd opnieuw belangstelling heeft voor politiek. Maar voor u enthousiast wordt: zo’n protesten zijn niet zo revolutionair en jongeren zijn ook niet over eenzelfde kam te scheren.  - Astrid Jansen

In maatschappelijke debatten hebben we de neiging om de mens in hokjes te duwen. Maar geef nu toe. ‘Jongeren’, dat zegt toch niet veel? Elke generatie wordt gekenmerkt door zijn eigen gedrag. Maar wat wel zo is, is dat er de laatste tijd evolutie zit in het politiek engagement. Bij sommige jongeren, maar ook zeker bij andere generaties.

Politiek engagement à la carte

Vincent Jacquet (Université de Namur) bestudeert de manier waarop mensen zich bezighouden met politiek en hoe burgers er tegenover staan. Daarnaast is hij ook geïnteresseerd in de manieren waarop de overheid ons, burgers, probeert te betrekken. “Sinds de jaren tachtig is ons politiek engagement geïndividualiseerder, preciezer en minder globaal geworden. Iemand die zich inzet voor een bepaald doel zonder daarbij een verbintenis voor het leven aan te gaan, volgt bepaalde dingen op het internet of doet mee aan betogingen over een bepaald onderwerp. Het engagement is eerder à la carte, op een minder gestructureerde manier dan in politieke bewegingen zoals die bestonden tot de jaren zeventig,” analyseert hij.

Sébastien De Valck, creatief directeur bij BBDO, en Nathalie Guillemin, woordvoerder van Ecolo, delen die mening. De Valck vindt politiek niet langer een familiale aangelegenheid en merkte nieuw gedrag op bij jongeren in zijn microkosmos. “Aan de ene partij vinden ze dit leuk, aan de andere politici dat. Er wordt binnen gezinnen minder over partijen gepraat, maar meer over het onderwerp zelf.” Waarop Guillemin zegt: “De kijk van mijn dochter van 17 jaar is vooral door de sociale media gevormd. Zeggen dat jongeren niet meer geïnteresseerd zijn door politiek zou verkeerd zijn. Ze zijn nieuwsgierig en hebben meer dan ooit toegang tot informatie.” “Mijn kinderen spreker veel vaker en opener over politieke onderwerpen dan ik op hun leeftijd,” antwoordt De Valck. “Ze zijn kritischer en hebben controle over de sociale media.”

Over het algemeen hebben burgers een ambigue relatie met politiek. “Er is enerzijds wantrouwen ten opzichte van verkozen politici, een structurele tendens, en anderzijds is er een deel van de bevolking dat zelf actiever wil deelnemen aan de politiek en dat manieren zoekt om dat te doen,” legt Vincent Jacquet uit. Maar deze twee bevindingen matchen is niet eenvoudig. Er zijn nieuwe manieren om betrokken te raken, maar argwanende burgers zullen ze daarvoor niet gebruiken. Dat is iets waar politiekers rekening mee moeten houden.

‘Jonkies’ au sérieux nemen

In november 2019 deelden honderden Belgische kunstenaars een foto of video van hun werk, maar dan voor 60% bedekt met het Vlaamse geel. “Met de beslissing om 60% te besparen op projectsubsidies, neemt de Vlaamse overheid 60% van onze cultuur – en het toekomstig erfgoed – weg,” was de krachtige boodschap achter de State of The Arts-campagne, bedacht door BBDO. De Valck, creatief directeur voor deze campagne, vertelt: “We gebruikten een eenvoudige boodschap om te laten zien wat de bezuinigingen op cultuur werkelijk betekenen voor de culturele sector en haar publiek. De ‘boosdoener’, de minister van Cultuur, werd zo op een eenvoudige manier gesymboliseerd. En wat merkten we? Dat een duidelijke boodschap en een krachtig symbool (het gele vlak), vergezeld van het engagement en de overtuiging van de hele culturele sector, een heel breed publiek kan sensibiliseren. Pakkend om te zien.” De no-nonsense aanpak van de campagne sprak boekdelen, iets wat het merendeel van de politieke communicatie vaak mist.

In september 2021 nog liet de Zweedse activiste Greta Thunberg weten de “30 jaar bla bla” van politiekers over het klimaat beu te zijn.  Burgers verwachten een duidelijke boodschap (en dat wil niet zeggen dat ze niet complex mag zijn). Sébastien De Valck neemt rapper Zwangere Guy als voorbeeld: “Hij heeft het over hot topics als racisme, eenzaamheid en politiegeweld, maar benadert ze vanuit een andere invalshoek dan de politiek dat doet. Daarmee bereikt hij een jong stedelijk doelpubliek die politici minder vlot kunnen bereiken. Als ik mijn jongste zoon bezig hoor over de lyrics van ‘Hoelang nog?’ van Ramzi en Zwangere Guy – een lied dat over de stad gaat, terwijl wij eigenlijk op het platteland wonen –, dan bedenk ik mezelf dat rappers een beetje de politici van vandaag zijn. Ze spreken recht vanuit hun hart. In alle eerlijkheid en alle duidelijkheid. Ze staan dan misschien niet op kieslijsten, maar ze helpen jongeren wel betrekken bij de vraagstukken rond onze samenleving. Ze zetten aan tot nadenken. Het perfecte scenario om jongen mee te krijgen bestaat niet. Maar ze serieus nemen, helder communiceren en open en eerlijk de dialoog aangaan, dat blijft wat mij betreft de beste oplossing.”

Het nadeel aan ‘personal branding’

“Misschien moeten politici wat meer dansen en zingen op TikTok,” lacht Sébastien De Valck. En dan nu serieus: “Jongeren zitten in hun vrije tijd niet te wachten op politieke boodschappen. En net als merken proberen politici te experimenteren met nieuwe campagnes en nieuwe media, maar ze mogen dit niet licht opvatten.” Ook Nathalie Guillemin vindt het  “niet genoeg om kort eens te passeren op een platform. We hebben nood aan dialoog over politieke beslissingen.” De Valck is het daar mee eens. “Enkel ‘cool’ doen is niet genoeg.”

De reden dat mensen politici vaak loskoppelen van de realiteit zou voor een deel ons wantrouwen kunnen verklaren. Nathalie Guilmin, vroeger journaliste bij de RTBF en vervolgens ook woordvoerder van de Waalse minister van Milieu Céline Tellier, is net gestart bij Ecolo, maar ze is vooral ook mama van een tiener. “Mijn dochter vertelt me ​​vaak dat er niets erger is dan iemand die ‘er jong uit wil zien’ maar die niet in dialoog gaat. Jongeren willen gehoord en gezien worden.” Met andere woorden: politici, maak gebruik van de kanalen waar jongeren vandaag opzitten, maar maak er geen misbruik van. Laat hen zelf bepalen hoe ze benaderd willen worden, maar betrek hen wel bij het verhaal. Online platforms zijn een buitengewoon mobilisatiemiddel, maar sluiten andere traditionele tools zeker niet uit. “Face to face mobilisatie werkt nog steeds heel goed,” vertelt Vincent Jacquet. “Hyper-persoonlijke online campagnes hebben net de neiging om dat wantrouwen tegenover de politiek te accentueren, omdat er een sterke nadruk ligt op de persoonlijkheid van de politieker. Dat ze dicht bij de mensen staan, vriendelijk zijn…. Het schept een beeld dat niet erg gepolitiseerd is. Op de korte termijn kan personal branding in verkiezingen werken, maar op de lange termijn bestaat het risico dat de kloof nog groter wordt door die enscenering van jezelf.” En dus besluit De Valck duidelijk en in één zin: “Eerst inhoud, dan de vorm.”